Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ: Học gì? Làm gì?

Khi ngọn lửa bùng lên, khi tai họa bất ngờ ập đến, có những con người sẵn sàng lao vào hiểm nguy để cứu lấy sự sống. Ngành Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ không chỉ là một nghề nghiệp mà đó còn là sứ mệnh của lòng quả cảm, của khát vọng bảo vệ bình yên cho cộng đồng. Nếu bạn yêu thích và đang tìm kiếm một con đường để cống hiến, để thử thách bản thân và để tự hào mỗi ngày mình thức dậy, hãy cùng tìm hiểu về ngành nghề đặc biệt này. Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ: Học gì? Làm gì? 

1. Giới thiệu về ngành Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ?

Ngành Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ (PCCC & CNCH) là lực lượng chuyên trách trong việc phòng ngừa và xử lý các sự cố cháy nổ, tai nạn, thảm họa có thể gây thiệt hại về người và tài sản. Với chức năng vừa đảm bảo an toàn phòng cháy, vừa thực hiện nhiệm vụ cứu người, cứu tài sản trong tình huống khẩn cấp, đây là ngành có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống xã hội hiện đại. 

Không chỉ dừng lại ở việc “chữa cháy” theo nghĩa truyền thống, ngày nay ngành PCCC&CNCH đang không ngừng phát triển và mở rộng phạm vi hoạt động – Từ ứng phó với cháy rừng, cháy nổ công nghiệp, đến tham gia cứu hộ trong thiên tai, sập đổ công trình hay tai nạn giao thông nghiêm trọng… Các cơ quan chức năng hoặc tổ chức liên quan đến ngành này bao gồm cả cơ quan công an, bộ đội, bộ y tế, các trung tâm điều khiển và cứu hộ, các đơn vị hỗ trợ, đối tác công nghiệp, chính phủ và các tổ chức phi chính phủ.

Ngành PCCC&CNCH không chỉ là biểu tượng của lòng dũng cảm, mà còn là một lĩnh vực ngày càng đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và sự nhạy bén với công nghệ hiện đại. Với sứ mệnh bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân và xã hội, nghề PCCC&CNCH ngày nay đang từng bước phát triển cùng với sự tiến bộ của khoa học công nghệ. Từ hệ thống cảnh báo cháy sớm, robot cứu hộ, thiết bị bay không người lái (drone) hỗ trợ tìm kiếm cứu nạn, đến các phần mềm mô phỏng xử lý tình huống… – Tất cả cho thấy ngành nghề này đang chuyển mình mạnh mẽ, vừa giữ gìn bản chất nhân văn, vừa không ngừng đổi mới để thích nghi với những thách thức ngày càng phức tạp của xã hội hiện đại.

2. Ngành Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ học gì?

Ngành Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ (PCCC & CNCH) trang bị cho sinh viên hệ thống kiến thức đặc thù, vừa thiên về kỹ thuật chuyên sâu, vừa yêu cầu kỹ năng thực hành cao. Cụ thể, chương trình học bao gồm:

2.1. Kiến thức cơ bản:

• Nguyên lý kỹ thuật phòng cháy chữa cháy: Tìm hiểu cơ chế gây cháy, nổ và các phương pháp ngăn ngừa, xử lý đám cháy hiệu quả.
• Kỹ thuật cứu nạn cứu hộ: Học các kỹ thuật giải cứu người trong những tình huống nguy hiểm như sập nhà, ngập lụt, tai nạn giao thông, tai nạn lao động…
• Hóa học và vật lý liên quan đến cháy nổ: Nắm vững tính chất vật lý, hóa học của vật liệu dễ cháy, cơ chế phát sinh và lan truyền lửa.

2.2. Kiến thức chuyên sâu:

• Thiết kế hệ thống phòng cháy chữa cháy: Học cách thiết kế, kiểm định các hệ thống PCCC trong công trình xây dựng, nhà máy, tòa nhà cao tầng.
• Trang bị kỹ thuật và phương tiện PCCC: Vận hành, bảo dưỡng các thiết bị như xe chữa cháy, bình chữa cháy, hệ thống báo cháy tự động, máy bơm, vòi phun nước chuyên dụng…
• Chiến thuật, chiến lược chữa cháy và cứu nạn: Tổ chức lực lượng, xây dựng phương án ứng phó và phối hợp hiệu quả khi có sự cố lớn xảy ra.

2.3. Kỹ năng thực hành:

• Huấn luyện thể lực: Rèn luyện sức khỏe, tăng cường khả năng bơi lội, leo trèo, mang vác vật nặng, phản ứng nhanh trong tình huống nguy hiểm.
• Diễn tập cứu nạn cứu hộ: Thực hành xử lý các tình huống giả định như cháy nổ, sập hầm, cứu người bị nạn ở địa hình phức tạp (trên cao, dưới nước, trong không gian hẹp…).

2.4. Một số môn học khác:

• Pháp luật về PCCC và CNCH: Trang bị kiến thức pháp lý liên quan đến công tác phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn.
• Tâm lý học trong cứu nạn cứu hộ: Kỹ năng ứng xử, trấn an người bị nạn trong tình trạng hoảng loạn.
• Công tác chỉ huy điều hành chữa cháy: Kỹ năng tổ chức, chỉ huy lực lượng trong các chiến dịch cứu nạn, cứu hộ.
• Quản lý nhà nước về PCCC và CNCH: Nắm vững cơ chế, chính sách quản lý trong lĩnh vực an toàn phòng cháy và cứu nạn

3. Ngành Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ làm những công việc gì? Làm ở đâu?

Người làm nghề Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ thực hiện những nhiệm vụ chính sau:

• Chữa cháy, cứu nạn cứu hộ: Trực tiếp tham gia dập lửa, cứu người trong các vụ cháy nổ, tai nạn giao thông, tai nạn lao động, sập nhà, thiên tai lũ lụt,…
• Thiết kế và kiểm định hệ thống PCCC: Tư vấn, thiết kế hệ thống phòng cháy chữa cháy cho các công trình dân dụng, khu công nghiệp; thẩm định, kiểm tra hệ thống theo đúng quy định của pháp luật.
• Thanh tra, kiểm tra an toàn PCCC: Định kỳ kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn phòng cháy tại doanh nghiệp, nhà ở, tòa nhà, địa điểm công cộng nhằm phát hiện và khắc phục các rủi ro tiềm ẩn.
• Giám sát vận hành hệ thống PCCC: Theo dõi, bảo trì hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động, đảm bảo chúng luôn sẵn sàng hoạt động khi xảy ra sự cố.
• Huấn luyện, đào tạo PCCC: Tổ chức các chương trình huấn luyện, diễn tập kỹ năng phòng cháy chữa cháy cho người dân, nhân viên doanh nghiệp để nâng cao ý thức và khả năng ứng phó.
• Điều tra nguyên nhân cháy, nổ: Xác định nguyên nhân và đưa ra biện pháp phòng tránh sau sự cố.

Sinh viên tốt nghiệp ngành Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ có thể làm việc tại nhiều đơn vị khác nhau, phù hợp với định hướng nghề nghiệp và chuyên môn của mình:

• Các đơn vị PCCC & CNCH trong lực lượng Công an (Công an thành phố, tỉnh, huyện):  Đây là nơi tuyển dụng nhiều nhân sự nhất, với công việc chủ yếu liên quan đến chữa cháy, cứu nạn cứu hộ, thanh tra, kiểm tra và giám sát an toàn phòng cháy tại địa phương.
• Các cơ quan quản lý nhà nước: Làm việc tại các cơ quan như Sở Công thương, Sở Xây dựng, Ban quản lý khu công nghiệp, tham gia công tác quản lý nhà nước về phòng cháy chữa cháy và cứu hộ cứu nạn trong các lĩnh vực xây dựng, sản xuất, kinh doanh.
• Doanh nghiệp tư nhân và tập đoàn lớn: Làm chuyên viên an toàn lao động, kỹ sư PCCC tại các nhà máy sản xuất, khu công nghiệp, sân bay, bệnh viện, trung tâm thương mại, chung cư cao tầng, những nơi yêu cầu tiêu chuẩn phòng cháy nghiêm ngặt.
• Các công ty thiết kế, lắp đặt hệ thống PCCC: Tham gia với vai trò kỹ sư tư vấn, thiết kế, thi công hoặc bảo trì hệ thống phòng cháy chữa cháy tự động cho công trình dân dụng và công nghiệp.
• Trường học, trung tâm đào tạo: Trở thành giảng viên hoặc huấn luyện viên đào tạo nghiệp vụ phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ cho học viên, cán bộ, nhân viên các doanh nghiệp.

4. Những tố chất cần thiết khi học tập và làm việc trong ngành Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ

Là một ngành đặc thù, đòi hỏi sự can đảm và tính kỷ luật cao, Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ không chỉ yêu cầu kiến thức chuyên môn vững vàng mà còn cần ở người học và người làm việc thể lực tốt và sức bền cao vì tính chất công việc đòi hỏi di chuyển nhiều, mang vác thiết bị nặng, làm việc trong môi trường khắc nghiệt nên thể chất khỏe mạnh là yếu tố tiên quyết. Theo đó, các thí sinh dự tuyển vào trường PCCC&CNCH phải đáp ứng các tiêu chuẩn thể lực như:

• Thí sinh dự tuyển chiều cao đạt từ 1m64 đến 1m95 đối với nam, đạt từ 1m58 đến 1m80 đối với nữ, trường hợp là người dân tộc thiểu số chiều cao đạt từ 1m62 đến 1m95 đối với nam, đạt từ 1m56 đến 1m80 đối với nữ. Riêng, thí sinh thuộc Đối tượng 01, chiều cao đạt từ 1m60 đến 1m95 đối với nam, đạt từ 1m55 đến 1m80 đối với nữ.
• Chỉ số khối cơ thể (BMI): Được tính bằng trọng lượng (đơn vị tính: ki-lô-gam) chia cho bình phương chiều cao (đơn vị tính: mét) đạt từ 18,5 đến 30.
• Thị lực: Nếu mắc tật khúc xạ, độ cận hoặc viễn không vượt quá 3 điốp, kiểm tra thị lực qua kính phải đạt 10/10 cho mỗi mắt, tổng thị lực hai mắt đạt tối thiểu 19/10.

Ngoài ra, thí sinh còn phải đạt tiêu chuẩn sức khỏe loại 1 hoặc loại 2 theo quy định khám tuyển của Bộ Công an, đáp ứng yêu cầu về sức mạnh thể chất, sức bền và khả năng chịu áp lực trong những điều kiện làm việc nguy hiểm, khắc nghiệt:

• Tinh thần dũng cảm và sẵn sàng hy sinh: Phải đối mặt với nguy hiểm bất cứ lúc nào, người làm trong ngành cần có tinh thần thép, bình tĩnh xử lý tình huống khẩn cấp.
• Tính kỷ luật và tinh thần trách nhiệm cao: Làm việc trong tổ chức có tính quân đội, mọi hành động đều phải tuân theo mệnh lệnh và quy trình nghiêm ngặt.
• Khả năng làm việc nhóm và phối hợp nhanh chóng: Các nhiệm vụ PCCC & CNCH luôn yêu cầu phối hợp chặt chẽ giữa các cá nhân và lực lượng trong thời gian ngắn.
• Tư duy phản xạ nhanh, quyết đoán: Trong tình huống nguy cấp, khả năng quan sát, phân tích và đưa ra quyết định nhanh là vô cùng quan trọng.

Ngành Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ là một lựa chọn nghề nghiệp đầy thử thách nhưng cũng vô cùng cao quý và ý nghĩa. Không chỉ góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân, lực lượng trong ngành còn là chỗ dựa vững chắc trong những thời điểm nguy nan nhất. Với sự phát triển của khoa học công nghệ và nhu cầu ngày càng cao về an toàn trong xã hội hiện đại, đây là ngành học mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp ổn định, lâu dài. Nếu bạn có tinh thần trách nhiệm, thể chất tốt và mong muốn đóng góp cho cộng đồng, thì đây chính là con đường đáng để cân nhắc và theo đuổi.